Ek en Bliksem, my gemmerkat, het hierdie week rustig sonkolletjies gesoek agter ‘n bietjie warmte aan. Ek het sit en lees, baklei teen ‘n dreigende verkoue/griep, en Bliksem het in die lang gras die molle, eekhorinkies en tarentale bekruip of hier vanuit my leesstoel, wat hy vir homself ingepalm het, lê en bespied. Ek het maar gedwee een van die sitkamerstoele gaan haal.
Die naweek, en die week wat volg, is volgepak met bestellings – my sjokoladekoek vir ‘n teeparty, ‘n ligpienk koek met blomme, vlinders en feetjies vir ‘n kinderpartytjie en hope en hope Romany Creams, Chockits, gemmerkoekies, sjoksplinterkoekies en hawermout-en-sonneblomsaadkoekies.
Die week was rustig genoeg om asem te skep en van die lastige verkoue ontslae te raak. Ek het net ‘n klein bestellinkie vir Romany Creams gehad van ‘n oulike man wat voorspel het dat hy en sy meisie gaan rusie maak oor wie die laaste koekie gaan kry en toe sommer by voorbaat ‘n ekstra pakkie bestel het.
Die eerste twee dae het die sonnetjie heerlik teen laatoggend op my stoep neergebak, maar Woensdag het die wolke toegesak en boonop was hier heeldag ‘n elektrisiën om die kragtoevoer hier by my blyplek uit te sorteer.
Bliksem was nie gelukkig nie, om dit sagkens te stel. En dit was alles my skuld. Die donker wolke en die vreemde man wat hier in ons huisie aan die drade gewerk het. As jy gemmerkatte ken en weet hoe bedonnerd hulle kan wees, sal jy sekerlik verstaan dat ek nie ‘n baie goeie dag beleef het nie. Om dit sagkens te stel.
Maar ons het oorleef. Met gister se bietjie son en baie aandag, het ek nou weer ‘n sagte, warm lyfie wat al spinnend teen my aanvly. En ogies wat weer lig en goud is en nie donker en beneuk na my kant toe blits nie.
Wanneer die sonnetjie te yl en die windjie te skraal geword het, het ek nuwe resepte uitgedink vir my nuutgevonde towerbestanddeel, perdeblomblare (dandelion). Ek is gelukkig met die oop stuk omheinde veld voor my blyplek waar die perdeblome ongeskonde groei – geen honde wat been lig nie en geen spoor van onkruiddoders nie.
Een van die lekkerste en grootste treffers waarmee ek vorendag gekom het (behalwe nou verlede week se sop), is my perdeblombrood. As jy nie toegang tot perdeblomblare het nie, kan jy dit vervang met spinasieblare. En jy kan die resep glutenvry maak deur amandelmeel in die plek van die bruismeel te gebruik.
Karen se perdeblom-en-neute-brood
Lewer 1 standaard-grootte brood
1 koppie bruismeel
1½ teelepels bakpoeier
½ teelepel koeksoda
‘n knippie sout
2 koppies perdeblomblare, fyngekap
3 eetlepels basiliekruid, fyngekap
1 koppie pekanneute, grofweg gekap
½ koppie sonneblomsaad
¼ koppie olyfolie
3 eiers, liggies geklits
3 eetlepels melk
1 teelepel suurlemoensap
Gooi die bruismeel, bakpoeier, koeksoda, sout, perdeblomblare, basiliekruid, neute en sade saam in ‘n groot bak en meng goed. Klits die eiers, olie, melk en suurlemoensap in ‘n aparte mengbak. Vou die vloeistof in by die droë bestanddele en roer tot net-net gemeng. Skep die mengsel in ‘n gesmeerde broodpan. Bak in ‘n voorverhitte oond van 180ºC vir ongeveer 40 – 45 minute. Laat staan vir ‘n paar minute in die pannetjie voordat jy dit op ‘n draadrak uithaal om heeltemal af te koel voordat jy dit bedien. Dis heerlik saam met avokado of doodgewoon net botter.
WENK: Jy kan spinasieblare in die plek van die perdeblomblare gebruik en die bruismeel met amandelmeel vervang vir ‘n glutenvrye weergawe.
Vanoggend het die nostalgie my beetgepak en ek het verlang na die kos van kleintyd, lekkernye so eie aan ons dat jy dit nêrens anders in die wêreld sal kry nie. Die kombinasie van soet en sout is lekkerder as wat jy ooit kan droom.
Marmitetert
Genoeg vir 6
Vir die tert
5 eetlepels botter
⅔ koppie suiker
1 eier
1⅔ koppies koekmeelblom
2 teelepels bakpoeier
½ teelepel sout
1 koppie melk
Vir die bolaag
115 g botter
2 teelepels Marmite
½ koppie gerasperde cheddarkaas
Klits die botter en suiker saam tot lig en romerig. Voeg die eier by en klits tot gemeng. Sif die koekmeelblom, bakpoeier en sout saam en voeg die meeLmengsel afwisselend met die melk by die bottermengsel. Giet die mengsel in ‘n gesmeerde oondbak en bak vir ongeveer 25 – 30 minute in ‘n voorverhitte oond van 190°C. Smelt die botter en Marmite saam en giet oor die warm tert sodra dit uit die oond kom. Prik die tert eers met ‘n vurk voordat jy die bottermengsel oorgooi. Sprinkel die kaas oor en bedien onmiddellik.
WENK: Jy kan hierdie wonderlike tert as ligte maaltyd saam met ‘n slaai voorsit. Maar dis net so lekker as soutigheid by ‘n teepartytjie.
My Sondagoggend het begin met ‘n heerlike koppie koffie en die allerlekkerste rosyntjiebrood. Ek het dié broodjies altyd vroeg Saterdagoggende vir die mark by The Palms gebak. Ek het Vrydagaande al die deeg aangemaak – dis immers Ouma se Oornagrosyntjiebrood. Deur die nag kleur en geur die rosyne daardie deeg. En terwyl daardie broodjies bak, water jou mond al met al die geure wat die kombuis vul.
Ek het belowe ek plaas die resep vandag. Dis vreeslik maklik en nikse geknieëry nie! Ek bak dit in kleiner broodpannetjies (ongeveer 12 x 4 cm), maar jy kan twee groot brode in standaard-grootte broodpanne bak. Verleng dan net die baktyd tot ‘n uur.
Ouma se Oornag-rosyntjiebrood
Lewer 6 mini-broodjies of 2 standaard-grootte brode
1⅔ koppies ontpitte rosyne
3⅔ koppies koekmeel
½ teelepel sout
¼ teelepel fyn naeltjies
¼ teelepel kaneel
¼ teelepel gemengde speserye
125 g botter
2 teelepels koeksoda
1 koppie suiker
2 koppies karringmelk
2 eetlepels fyn appelkooskonfyt
Kap die rosyne fyner. Sif die koekmeel, sout, naeltjies, kaneel en gemengde speserye saam in ‘n mengbak. Voeg die rosyntjies by en meng totdat al die stukkies met meel bedek is. Smelt die botter oor lae hitte in ‘n groot kastrol. Haal dit van die stoofplaat af sodra die botter gesmelt is en roer die koeksoda by. Roer totdat al die klontjies opgelos het. Voeg die meelmengsel en suiker by. Giet die karringmelk in ‘n kleiner bakkie en klits die appelkooskonfyt by. Voeg dié mengsel by die mengsel in die kastrol. Meng goed. Bedek die kastrol met sy deksel en laat oornag staan. Die volgende oggend skep jy die deeg in die gesmeerde broodpannetjies en bak die kleintjies vir 30 – 35 minute of die grotes vir ‘n uur lank in ‘n voorverhitte oond van 180ºC.
WENK: Jy kan die broodjies ook in heel klein broodpannetjies bak, maar dan moet jy net jou baktyd verminder (ongeveer 20 – 25 minute). Ek het ook al die karringmelk met Amazi vervang – heerlik!
Die storie loop dat woepsies begin het tot die Amish-vroue van oorskiet koekdeeg hierdie klein wonderwerkies gebak het om as klein bederfie in hul mans se kosblikke te pak wanneer hulle op die lande gaan werk het. Hulle sê die lekkernye het hul naam gekry omdat die manne ewe opgewonde “Whooppee!” uitgeroep het wanneer hulle die kosblikke oopgemaak en op die soetgoed afgekom het. In ons taal praat ons sommer van woepsies.
Rooifluweel-woepsies
Lewer 18 woepsies (twee op mekaar)
Vir die woepsies
2⅓ koppies koekmeel
2 eetlepels kakao, gesif
2 teelepels bakpoeier
½ teelepel koeksoda
100 g sagte botter
1 koppie strooisuiker
1 eetlepel rooi voedselkleursel
2 teelepels vanielje
2 eiers
175 ml karringmelk
1 teelepel appelasynVir die versiersel
4 koppies versiersuiker, gesif
½ van ‘n 240 g houer roomkaas
125 g sagte botter
1 teelepel appelasyn
ekstra versiersuiker vir strooi
Sif die koekmeel, kakao, bakpoeier en koeksoda saam in ‘n bak. Klits die botter en strooisuiker saam tot lig en romerig. Roer die voedselkleursel en vanielje by. Voeg die droë bestanddele om die beurt met die eiers by die bottermengsel. Klits die karringmelk en asyn by tot goed gemeng. Skep ‘n eetlepel van die deeg in elk van die gaatjies van drie 12 gat-pattipan-pannetjies en bak vir 12 minute in ‘n voorverhitte oond van 170ºC. Haal die woepsies versigtig op ‘n draadrak uit om heeltemal af te koel. Maak die versiersel: Klits die versiersuiker, roomkaas en botter saam. Voeg die appelasyn by en klits om ‘n lekker gladde mengsel te maak. Smeer aan die onderkante van die woepsies en plak twee-twee op mekaar. Sprinkel versiersuiker oor.
Exif_JPEG_420
Beetblare is vir my ‘n vreeslike groot weelde – dit gebeur maar min dat jy beet met blare en al op die supermark se groenterakke kry. Soms kry jy so ‘n paar verleptes aan ‘n bossie beet en jy moet omtrent jou verbeelding gebruik om die eertydse glorie raak te sien. Wat nog te sê geïnspireer word om ‘n dis daarmee op te tower.
Ek het nie eintlik planne gehad om my eie groentetuin te maak nie. My groot liefde is vars kruie. En toe Checkers met hul My Little Garden-veldtog die oulike klein saadpotjies uitdeel, het ek die groente eenkant gehou vir vriende wat wel hul eie groente kweek. Ek het by die kruie en die blommetjies gehou. Die enkele paar bete het so half per ongeluk tussen die kruie beland. En toe ek my kom kry, staan die sterk, gesonde bete tussen my Italiaanse pietersielie. Die bete self is maar klein en ek sal later ‘n plan daarmee maak. Maar daai beetblare . . . ai,mense!
Ek weet daar is mense wat glo sop is nie vir die somer nie, in elk geval nie warm sop nie. Maar ek maak ten minste eenkeer ‘n week sop – warm sop, En met elke lepelvol voel ek hoe die krag wat die hitte uit my gehaal het, weer terugvloei in my are.
Met die beetblare en ‘n pakkie rooilensies het ek die wonderlikste sop opgetower, heilsaam en lekker. Na ‘n bakkie vol daarvan, het ek weer kans gesien vir die wêreld en sy virusse.
Exif_JPEG_420
Beetblaar-en-rooilensiesop
Genoeg vir 6
3 eetlepels olie
3 uie, fyngekap
3 knoffeltoontjies, gekneus en fyngekap
1 x 3 cm knoets vars gemmer, fyngekap
1 groterige patat, geskil en in blokkies gesny
2 koppies rooilensies
1 bossie beetblare, in klein stukkies opgesny
1 eetlepel fenugriek
1 eetlepel komynsaad
1 teelepel borrie
sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
8 – 10 koppies hoenderaftreksel
gerasperde skil en sap van 2 kleinerige suurlemoene
Verhit die olie in ‘n swaarboomkastrol en braai die uie daarin tot sag en deurskynend. Voeg die knoffel en gemmer by en braai vir nog ‘n minuut of wat saam. Voeg die patatblokkies, rooilensies en beetblare by en meng goed voordat jy die fenugriek, komynsaad en borrie by roer. Geur met sout en peper. Roerbraai die mengsel vir so ‘n paar minute voordat jy die aftreksel byvoeg. Meng goed en bring tot kookpunt. Verlaag die hitte en laat vir ongeveer 20 minute prut of totdat die lensies en patablokkies lekker sag is. Gebruik ‘n handmenger om die sop te verpulp. Roer die suurlemoensap en -skil by. Proe en voeg nog sout en peper by indien nodig. Geniet elke happie en voel hoe die krag deur jou are vloei.
Ek koop altyd te veel groente en vrugte. Elke maaltyd is boordens toe vol gelaai met al daardie wonderlike vitamienes en ‘n wonderlike hupstoot vir die gesondheid en die immuniteitstelsel.
So baklei ek al jare teen siektes en dinge, ook vir my bejaarde ma se onthalwe. En nou nog meer, teen die virus en vir oorlewing. Baie vars groente en vrugte, genoeg sonlig en byna ‘n oordosis vars lug. En, natuurlik, baie versigtig leef – maskers en afstand. Die winkels sien my net wanneer die afleweringsdienste nie alles kan bybring wat ek wil hê nie.
Maar ‘n mens kan nie altyd alles ewe vinnig opgebruik nie. Veral die vrugte. Wanneer dit ‘n effens koeler dag is, verseg my ma om vrugteslaai te eet. En met die warmer dae, gaan die vrugte sommer baie vinniger agteruit.
Jy kan koeke en terte maak – ek het selfs ‘n papajakoek gebak! – maar selfs die grootste soettand bereik versadigingspunt. En nie een van ons is eintlik besonder lief vir konfyt nie. Dis toe dat ek begin blatjang maak. En sonder dat ek dit so beplan het, het ek die heerlikste kaasbord vir my Kersfeestafel gehad – met drie soorte blatjang om saam met die varsgebakte brood en verskillende kase te geniet.
As jy dit nog nie probeer het nie, weet jy nie wat lekker is nie! Dis waarskynlik nie so gesond soos vars vrugte nie, maar dis baie goed vir die gees. En dis so belangrik om nou na elke stukkie geluk te gryp – al lê dit nou in ‘n skeppie blatjang.
Piesangblatjang
Lewer ongeveer 2 flessies blatjang
10 piesangs
½ koppie ontpitte rosyne
1 klein ui, fyngekap
¾ koppie bruinsuiker
2 teelepels fyn gemmer
1 brandrissie, pitjies en naatjies verwyder en fyngekap
1 teelepel sout
1 koppie witasyn
Skil die piesangs en sny in skyfies. Plaas saam met al die ander bestanddele in ‘n kastrol en kook vir 1½ – 2 uur totdat dit lekker dik is. Skep in gesterilliseerde flessies en bewaar op ‘n koel plek.
Papajablatjang
Lewer 1 lekker groot fles (ongeveer die grootte van ‘n 750g mayonnaise-fles)
4 middelslag uie, grofweg gekap
2 koppies wit asyn
1 middelslag of 2 kleiner ryp (selfs oorryp) papaja, geskil, pitte verwyder en in blokkies gesny
2½ koppies wit suiker
1 teelepel fyngekapte knoffel
1 teelepel fyn gemmer
1 teelepel sout
½ teelepel rissiepoeier
Plaas die uie en asyn in ‘n kastrol en bring tot kookpunt oor matige hitte. Kook vir ongeveer 15 minute. Voeg die papajablokkies by en kook vir ‘n uur lank voordat jy die res van die bestanddele byvoeg. Roer totdat die suiker opgelos het en laat prut totdat die mengsel lekker dik is. Skep in ‘n lekker groot fles en verseël. Bêre op ‘n koel plek.
Nektarien-pruim-en-bosbessieblatjang
Lewer 2 kleinerige flessies
3 eetlepels olyfolie (sonneblom- of canola-olie sal ook werk)
1 middelslag rooiui, grofweg gekap
1 rooi brandrissie, pitjies en naatjies verwyder en fyngekap
1 eetlepel vars roosmaryn, fyngekap
1 lourierblaar
200 ml bruin asyn
1 koppie sagte bruinsuiker
4 koppies nektariens en pruime, geskil, ontpit en in blokkies gesny
⅔ koppie gedroogde bosbessies
⅓ koppie sultanas
2 teelepels sout
Verhit die olie in ‘n groterige kastrol en braai die uie, bradrissie, roosmaryn en lourierblaar saam oor lae hitte vir ongeveer 15 minute of totdat die uie sag en deurskynend is. Voeg die res van die bestanddele by en bring tot kookpunt. Laat vir ongeveer 45 – 60 minute prut of totdat die mengsel lekker dik is. Skep in flessies en verseël. B êre op ‘n koel plek.
WENK: Dis baie maklik om flessies te steriliseer. Was die flessies en hul deksels in warm seepwater, spoel goed af met warm water en plaas op hul sye in ‘n oondpan wat met ‘n skoon vadoek gevoer is. Plaas in ‘n voorverhitte oond van 120ºC vir 20 minute. Die metaaldeksels kan jy steriliseer deur, net voor gebruik, in ‘n bakkie met kookwater te laat staan. Sien, dis glad nie so ‘n ingewikkelde storie nie!
Turkse Genot
Lewer ongeveer 25 – 36 blokkies (afhangende van die grootte)
Vir die suikerstroop
4 koppies suiker
1½ koppies water
1 eetlepel suurlemoensapVir die mielieblompap
1 koppie mielieblom
1 teelepel kremetart
2 koppies waterVir die afronding
1 teelepel rooswater
‘n paar druppels rooi of pienk voedselkleursel (opsioneel)
1 koppie versiersuiker
1 koppie mielieblom
Maak eers die suikerstroop: Giet die suiker, water en suurlemoensap in ‘n kastrol. Ek gooi eers die suiker in en agterna die water en suurlemoensap. Jy moet die water versigtig bygooi sodat daar nie suikerkristalle teen die rand van die kastrol spat en die suiker begin kristalliseer wanneer die stroop kook nie. Kook die stroop totdat die temperatuur 115ºC bereik. Skakel die stoofplaat af, maar laat staan die kastrol.
Meng die mielieblom, kremetart en 2 koppies water in ‘n aparte kastrol en klits om die klonte te laat oplos. Hou aan klits terwyl die mengsel begin kook en ‘n stywe pap begin vorm. Haal die pot van die stoofplaat af.
Voeg die suikerstroop bietjie-vir-bietjie by die pap en roer goed na elke byvoeging. Sorg dat jy van die begin af net in een rigting – kloksgewys – roer. Plaas die kastrol terug op die stoof en stel die plaat op die laagste hitte. Laat die pot vir minstens ‘n uur lank prut terwyl jy baie gereeld roer, ook net in een rigting. (Dis wat die Turke sê en wie is ek om te stry?) Ek stel my stoofwekker en roer elke 10 minute. Die mengsel word so ‘n amber kleur.
Haal die pot van die stoof af en roer die rooswater en voedselkleursel by. Giet die mengsel in ‘n vierkantige pannetjie van ongeveer 20 x 20 cm wat liggies met oliesproei gespuit en met twee stroke bakpapier gevoer is. (Onthou om die bakpapier ook liggies te spuit!) Laat staan oornag.
Gebruik die punte van die bakpapier om die blok uit die pan te lig. Sif die versiersuiker en mielieblom saam en sprinkel op die werkoppervlak. Plaas die blok Turkse Genot daarop en sny in blokkies. Rol elke blokkie in die versiersuiker-mielieblommengsel. Bêre die blokkies in die versiersuiker-mielieblommengsel in ‘n houer wat effens toemaak maar nie lugdig is nie.
Moet dit onder geen omstandighede in die yskas bêre nie.
Wanneer laas het jy sommer net iets vir die lekker gedoen? Sommer net vir die pret? Daardie selfde lekkerte ervaar as wanneer jy diep uit jou maag uit lag . . . sommer oor niks.
Een van die redes waarom ek so mal is oor kook, is die ongelooflike reise na verre eksotiese plekke wat ek sommerso by my stoof beleef. Hierdie slaai het die malse kleure van see, son en eilandgenot,
Elke oggend, met die maak van my eerste koppie koffie, voer ek ‘n klein ritueel uit. En nou praat ek nie van die maal van die koffiebone en die versigtige afmeet van die kosbare moer in die staalsiffie van my mokaketel nie . . . Nee, elke oggend steek ek plegtig sewe kerse aan met die gasvlam waarop daardie keteltjie staan en kook: Met die aansteek van elke kers, is dit tegelyk seënwens, gebed en dankie sê. Elke kers verteenwoordig ‘n deeltjie van my lewe en die laaste kers, die sewende een, is vir die mense om my tafel – vriende, familie, vreemdelinge . . . En wanneer ek daardie kersie aansteek, sien ek die tafel in my geestesoog. My mense. My tafel. En die kos – nie uithaler-spoggeregte nie, maar een skottel, soos hierdie roosterpangereg. Dis net hand uitsteek en skep na hartelus totdat net die sousies oorbly. En in daardie sous doop jy die laaste stukkie van my tuisgebakte brood
County Fair Hoender-en-groente–roosterpan
Genoeg vir 4
Vir die groentelaag
1 groot ui, geskil en in wîe gesny
2 x 400 g pakkies voorbereide groente van jou keuse (jy kan jou eie mengsel maak)
1 teelepel hoenderspeserye (sien WENK)
‘n handvol vars gekapte kruie – tiemie, oreganum of pietersielie (of ‘n mengsel van dié drie)
1 koppie hoenderaftreksel
Sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
Vir die hoender
8 – 10 County Fair hoenderstukke
3 eetlepels olie
1 eetlepel hoenderspeserye
Sout en varsgemaalde swartpeper na smaak
Rangskik die uie en die voorbereide groete in ‘n oondroosterpan. Sprinkel die hoenderspeserye en die vars kruie bo-oor en giet die aftreksel oor. Geur met sout en peper en mengs alles liggies. Bedek met foelie en bak in ‘n voorverhitte oond van 200°C vir 20 minute. Terwyl die groente in die oond is, kan jy solank die hoender voorberei: Plaas die hoenderstukke in ‘n verseëlbare plastieksak of ‘n plastiekhouer wat dig met ‘n deksel seël. Voeg die olie en die hoenderspeserye by, seël die sak of houer en skud liggies sodat elke hoenderstuk oraloor met die speserye bedek is. Haal die groene uit die oond aan die einde van die baktyd, verwyder die foelie en rangskik die hoenderstukke bo-op. Geur met sout en peper na smaak. Plaas die pan net so onbedek terug in die oond en bak vir nog ‘n uur of totdat die hoender deurgaar is.
WENK: Maak jou eie hoenderspeserye (lewer ongeveer 100 ml – bêre die res in ‘n lugdigte houer): Meng 3 eetlepels soutvlokkies (soos bv Maldon), 1 eetlepel varsgemaalde swartpeper, ½ teelepel droë pietersielie, ½ teelepel uiepoeier, ¼ teelepel droë tiemie, ½ teelepel droë oreganum, 1 teelepel droë knoffelvlokkies, ¼ teelepel gerookte paprika, ¼ teelepel rooipeper, ¼ teelepel rissievlokkies en 1 eetlepel hoenderaftrekselpoeier. As jy ‘n mengsel met minder byt soek, kan jy die rooipeper en rissievlokkies weglaat.
